Đột quỵ tuổi 20

 Lần cuối cùng bạn kiểm tra huyết áp của mình và người thân là khi nào?

Tối hôm kia, bệnh viện tôi tiếp nhận bệnh nhân nam 20 tuổi, tiền sử không có biểu hiện bệnh lý gì. Cậu vào viện vì đột ngột bị liệt nửa người trái giờ thứ nhất. Các triệu chứng liệt và méo miệng tăng dần, khi nhập viện, người bệnh hoàn toàn không thể nâng được chân, tay lên khỏi mặt giường.

Kíp điều trị đột quỵ được huy động, hội chẩn ngay tại phòng chụp cắt lớp vi tính sọ não. Kết quả sơ bộ: không có hình ảnh xuất huyết não. Bệnh nhân được dùng thuốc tiêu sợi huyết Alteplase đường tĩnh mạch trong vòng 30 phút kể từ khi nhập viện. Ngay sau đó, thanh niên đã có những cải thiện rõ rệt, chân tay có thể nhấc lên khỏi mặt giường, đỡ nói ngọng. Sau 12 giờ kể từ khi dùng thuốc, các triệu chứng liệt đã hết, bệnh nhân có thể đi lại, nói chuyện, vận động bình thường.

Đây là một trường hợp thực sự may mắn vì đến sớm. Còn hàng nghìn trường hợp đột quỵ khác, vì vô vàn lý do, người bệnh đến muộn. Di chứng để lại rất nặng nề, không ít người tử vong.

Nhắc đến đây tôi lại không thể quên ánh mắt người mẹ, một bác sĩ lâu năm trong nghề bị mất con trai đang có tương lai rực sáng. Anh là bác sĩ sản khoa đầy tiềm năng. Một trận cầu đúng lúc cao điểm, một pha tranh chấp bóng trên không khiến anh gục ngã và mãi mãi không bao giờ đứng dậy. Vỡ phình mạch não là căn bệnh ác tính không hiếm đã cướp đi sinh mạng vô số người trẻ tuổi.

Hai trường hợp với hai diễn biến khác nhau, cách cấp cứu xử trí hoàn toàn khác nhau. Nhưng người dân, thậm chí một số nhân viên y tế thường gọi chung là "tai biến mạch máu não". Chính vì vậy, đời bác sĩ của tôi đã chứng kiến không biết bao nhiêu chuyện dở khóc dở cười khi người nhà cấp cứu người tai biến. Nào là đánh cảm đỏ hết nửa người bị liệt, tát cho tỉnh lại đến sưng cả tay, chườm lạnh để hạ hỏa... Họ còn tìm mọi cách nhét viên An Cung vào miệng bệnh nhân. Hành động ấy cho dù xuất phát từ tình yêu thương nhưng lại là yếu tố tăng nặng bệnh, khiến cơ hội sống sót của người bệnh thu hẹp lại. Viên An Cung còn làm chậm thời gian đưa người đột quỵ đến trung tâm cấp cứu, khiến "tội" nặng hơn nhiều lần.

Tai biến mạch máu não hay đột quỵ não là bệnh cảnh, gây ra bởi tình trạng thiếu máu nhu mô hoặc chảy máu trong não. Đây là nguyên nhân tàn phế hàng đầu thế giới và là nguyên nhân thứ ba gây tử vong ở Việt Nam. Trong số đó, 2/3 số bệnh nhân đột quỵ thiếu máu não. Lứa tuổi trung bình bị đột quỵ thường trên 60.

Tuy nhiên hiện nay, số lượng và biểu hiện đột quỵ đang gia tăng ở giới trẻ. Khác với người lớn tuổi, đột quỵ thường do tình trạng xơ vữa, hẹp mạch máu não hoặc tăng huyết áp, đột quỵ ở người trẻ thường xảy ra đột ngột và có căn nguyên khác biệt. Cụ thể như: dị dạng mạch máu não - là các bất thường về giải phẫu của mạch máu não - như phình động mạch não, thông động tĩnh mạch, u mạch, bệnh Moya moya; các bệnh lý tim mạch như rối loạn nhịp tim, bệnh van tim gây hình thành huyết khối trong các buồng tim, bệnh lý về đông máu (thường là các biểu hiện tăng đông do thiếu các yếu tố như Protein S, Protein C và Antithrombin III); các bệnh lý tăng đông mắc phải hoặc bệnh nhân có gene gây tình trạng tăng đông máu.

Để phát hiện sớm biểu hiện đột quỵ, thường bác sỹ sẽ thăm khám lâm sàng tỉ mỉ, nhưng người dân có thể tự phát hiện nhanh các triệu chứng dựa vào dấu hiệu F.A.S.T. Đây là viết tắt của các từ tiếng Anh: Face - liệt mặt, méo miệng, Arm - yếu tay hoặc yếu nửa người, Speech - nói ngọng, nói khó, Time - thời điểm bị tai biến, được hiểu là lúc xuất hiện các triệu chứng trên. Cách nhớ rất đơn giản để cấp cứu bệnh nhân mà thời gian là vàng bạc, trong đầu chúng ta luôn tâm niệm: FAST - cứu người đột quỵ không di chứng.

Tuy nhiên, có người bệnh khởi phát bởi tình trạng đau đầu dữ dội, nôn, gáy cứng, nhìn mờ, đi vệ sinh không tự chủ, hoặc cá biệt có bệnh nhân mất ý thức, hôn mê ngay từ đầu. Khi có các biểu hiện trên, người bệnh và gia đình cần bình tĩnh, gọi ngay cấp cứu 115 hoặc bệnh viện gần nhất có khả năng điều trị tai biến mạch máu não, vận chuyển người bệnh an toàn và sớm nhất có thể. Tôi nhấn mạnh, không tự ý dùng các mẹo dân gian như cạo gió, chích máu 10 đầu ngón tay, một số loại thuốc đột quỵ truyền miệng hoặc được quảng cáo.

Tại bệnh viện, các bác sỹ sẽ tiến hành thăm khám cần thiết để chẩn đoán và điều trị như dùng thuốc tiêu sợi huyết hoặc lấy huyết khối động mạch bằng dụng cụ trong trường hợp đột quỵ thiếu máu não những giờ đầu; hoặc nút mạch cầm máu, phẫu thuật lấy máu tụ trong trường hợp xuất huyết não. Lưu ý, các chỉ định can thiệp này cần được tiến hành sớm, quá thời gian "cửa sổ vàng" như 4 đến 5 giờ với việc dùng thuốc tiêu sợi huyết hoặc quá 6 giờ với trường hợp lấy huyết khối bằng dụng cụ cơ học, can thiệp trên không còn ý nghĩa.

Dự phòng đột quỵ ở người trẻ bằng các biện pháp chung là kiểm soát các bệnh lý nền như tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, bệnh van tim; thay đổi lối sống bằng bỏ thuốc lá, hạn chế rượu, bia; tăng cường vận động thể thao; tránh bị lạnh đột ngột và căng thẳng. Những người có nguy cơ cao như đau đầu dai dẳng, huyết áp dao động, tiền sử gia đình nhiều người đột quỵ có thể làm thêm các thăm khám chuyên khoa thần kinh, tim mạch, chụp phim sọ não - mạch não nhằm phát hiện các dị dạng mạch máu não chưa có triệu chứng.

Nói vậy, nhưng bản thân tôi làm được một nửa danh sách trên cũng vô cùng khó. Vậy nên xin hãy lắng nghe cơ thể mình. Nếu có dấu hiệu bất thường dù là nhỏ nhất như đau đầu khác thường, đánh trống ngực liên hồi hay đơn giản là huyết áp tăng, bạn cần tư vấn bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt.

Đột quỵ não có thể xảy ra với bất cứ ai, bất cứ tuổi nào. Việc tuyên truyền phòng chống đột quỵ, các nghiên cứu đa trung tâm nếu trở thành hành động thường quy sẽ giúp chính phủ đưa ra các khuyến cáo sát với thực tế sức khỏe cộng đồng. Tôi mong mỗi tỉnh thành, đặc biệt ở vùng xa vùng sâu, sẽ có các trung tâm đột quỵ. Hay như việc cần nhất hiện nay là đổi mới toàn diện hệ thống xe cấp cứu từ trang thiết bị đến kiến thức của nhân viên y tế trong tiếp cận bệnh nhân đột quỵ.

Phát hiện sớm, đưa người bệnh đến cơ sở y tế là yếu tố then chốt làm giảm thiểu nguy cơ tử vong và tàn phế. Cùng chúng tôi chống lại tình huống bệnh quái ác này bằng việc cực kỳ đơn giản: đo huyết áp cho mình và người thân ngay khi đọc xong bài viết này, và biến nó thành thói quen hàng ngày.

Số hóa hay là chết ?

 Chuyển đổi số hay là chết, nhiều chuyên gia quả quyết. Nhưng có doanh nghiệp "số hóa" rồi vẫn không mấy khá hơn.

Dẫu thích hay không, ta phải thừa nhận, giới công nghệ đã thành công rực rỡ. Từ cái xác của bong bóng dotcom, chỉ hai thập kỷ, Amazon, Apple, Facebook, Google và Microsoft trở thành những công ty có giá trị nhất nước Mỹ, với hàng loạt sản phẩm được hàng tỷ người tin dùng. Đó là chưa kể những "siêu kỳ lân" như Dropbox, Uber, Twitter hay mới đây là Airbnb, Doordash và Snowflake.

Ở đâu có thành công, ở đó có bắt chước. Không riêng Việt Nam mà cả thế giới đều hỏi: bí mật của các công ty thành công là gì? Giới công nghệ trả lời ngay: chuyển đổi số, tức là dùng công nghệ để "thay đổi mô hình kinh doanh, tạo ra những cơ hội, doanh thu và giá trị mới" - định nghĩa của Tập đoàn Dữ liệu toàn cầu IDC.

Thế là nhà nhà chuyển đổi số, ai ai cũng AI. Theo khảo sát năm 2018 của IDC, chuyển đổi số đang trở thành chiến lược tại các doanh nghiệp, tổ chức. Tại Việt Nam, Nghị quyết 52/NQ-TW và Quyết định 749/QĐ-TTg đã đưa chuyển đổi số trở thành chương trình hành động quốc gia.

Về mặt chiến lược, tôi hoàn toàn đồng ý phải áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất kinh doanh và vận hành đất nước, tôi chỉ hơi ngạc nhiên khi có người tuyên bố như thể đây là ý tưởng mới. Nhưng về cách làm, tôi nghĩ còn nhiều điều cần làm rõ.

Trước tiên, chuyển đổi số đang là một "sản phẩm" bán rất chạy. Có rất nhiều công ty đang muốn bán các sản phẩm, dịch vụ giúp thực hiện chuyển đổi số. Người bán luôn thổi phồng giá trị sản phẩm của họ, theo kiểu "số hóa hay là chết".

Vậy ai đang bán công nghệ chuyển đổi số? Các công ty công nghệ! Bạn tôi mới tự hào thông báo công ty anh ấy lọt vào danh sách được mua chip mới nhất của Nvidia. Lẽ thường, chỉ người bán mừng khi ký được hợp đồng, Nvidia quá "siêu" khi khiến người mua cũng mừng luôn. "Dữ liệu là nguồn dầu mới", ai cũng muốn "đào" mỏ dầu, nên giới công nghệ tha hồ bán cuốc xẻng hốt bạc. Từ năm 2015 đến nay, cổ phiếu Nvidia tăng tới 1.800%.

Làm việc ở Thung lũng Silicon, tôi đã tận mắt chứng kiến các công nghệ chuyển đổi số như AI hay điện toán đám mây đem lại lợi ích to lớn như thế nào. Nhưng nói các tập đoàn công nghệ thành công nhờ áp dụng công nghệ thì cũng giống như nói chị Bảy bán bún riêu đắt khách nhờ nấu ngon. Câu hỏi đúng là: vì sao họ chế được những công nghệ, sản phẩm không ai làm được?

Tôi đã suy nghĩ về câu hỏi này một thời gian dài, nhưng không tìm được lời đáp ưng ý. Năm ngoái tôi có dịp gặp gỡ David Eaves, giảng viên chính sách công nghệ và chính phủ điện tử, trường Chính sách công Kennedy ở Harvard. Eaves cho tôi đáp án ngắn gọn: giới công nghệ đang thống lĩnh nhờ khả năng thay đổi và học nhanh hơn phần còn lại của thế giới.

Eaves kể, nhiều lãnh đạo quốc gia và doanh nghiệp lớn đến Harvard hỏi nên chuyển đổi số bằng công nghệ gì, nhưng Eaves luôn nói ông ấy không dạy một công nghệ cụ thể, mà dạy phương pháp suy nghĩ của giới công nghệ, tức tư duy số. Công nghệ tốt cỡ nào rồi sẽ trở nên lỗi thời, nhưng nếu biết cách học và thay đổi nhanh sẽ không bao giờ lạc hậu.

Theo thống kê của Google, mỗi ngày các kỹ sư ở đây thực hiện hơn 60 ngàn thay đổi lớn nhỏ để cải tiến các sản phẩm của công ty. 60 ngàn, tức là khi bạn đọc xong câu này, Google đã thực hiện xong vài cải tiến. Tốc độ vầy mà không phải Google làm gì cũng thành công và kịp thời.

Thay đổi và học thật nhanh không chỉ là chiến lược mà còn là "bánh mì và bơ" của các tập đoàn công nghệ. Nhìn sản phẩm của họ là biết. Điện toán đám mây giúp nhanh chóng thử nghiệm các sản phẩm mới mà không cần tốn thời gian đầu tư xây dựng hạ tầng. AI giúp tự động hóa và nhanh chóng học những thông tin quan trọng nhất từ mớ bòng bong dữ liệu đã thu thập được. Giới công nghệ đầu tư vào những công nghệ này trước tiên để phục vụ nhu cầu của chính họ.

Nếu chỉ cần giỏi một công nghệ sẽ mãi thành công, có lẽ hôm nay ta vẫn còn xài điện thoại Nokia, chụp hình bằng Kodak, chat qua Yahoo! Messenger. Ở mỗi thời điểm, các công ty vẫn đầu tư cho những công nghệ đương đại. Nhưng muốn ở đỉnh cao, phải giữ được phong độ - tức khả năng thích ứng nhanh và không ngừng học hỏi.

Và không công nghệ nào có thể giải quyết được nạn trì trệ, quan liêu. Tôi đã nghe một tập đoàn Việt Nam đầu tư hàng triệu USD mua hệ thống thương mại điện tử của nước ngoài, nhưng muốn đổi font chữ thôi cũng phải chờ đối tác vài tuần. Tôi mới truy cập thử, thấy website đã "chết lâm sàng".

Cũng không phải cứ nhét công nghệ vào là thành "số" hết. Tôi đã thấy có nhà băng khoe là "ngân hàng số", nhưng muốn sửa gì, kỹ sư phải viết đơn chờ ba cấp lãnh đạo phê duyệt. Đồng ý rằng đi chậm có thể chắc hơn, nhưng tôi e là do ở dưới sợ trách nhiệm, ở trên thì lo mất kiểm soát. Tôi coi đánh giá, mười khách hàng hết chín than phiền app chậm và hay bị lỗi.

Ngược lại, không cần phải có công nghệ đình đám mới được coi là "số". Nơi nào tạo điều kiện tối đa để nhân viên làm việc, cổ vũ tự do sáng tạo, khuyến khích đảm nhiệm trọng trách, chấp nhận sai sót mà không đổ lỗi cá nhân, nơi đó đã bắt đầu chuyển đổi số thành công.

Chuyển đổi số, do đó, không phải là chuyển từ "offline" sang "online", từ giấy tờ sang máy tính, từ thủ công sang tự động, mà là chuyển đổi tư duy. Câu hỏi không phải "tôi sẽ dùng công nghệ gì" mà là: tôi phải suy nghĩ thế nào để có thể thay đổi nhanh và học không ngừng.

Bài tập chữa huyết áp cao đơn giản dễ thực hiện

 Hai bài tập đơn giản này giúp điều chỉnh cân bằng âm dương, dành cho người huyết áp cao. Áp dụng cả 2 bài tập mỗi ngày:

Bài tập chữa huyết áp cao: Đứng lên ngồi xuống

Bài tập đứng lên, ngồi xuống trên hai gót chân. thực hiện (20 lần). Bài tập này giữ cho cột sống thẳng trong lúc tập, làm mạnh chân thuộc âm, thư giãn gân cơ đùi, đầu gối, nhón gót khi đứng ngồi sẽ kích thích huyệt Phục Lưu để bổ thận thủy đưa thủy khí lên để hạ huyết áp, ý tập trung ở hai bàn chân để chỉ huy động tác nhón gót, hạ gót cong ngón chân lên, cho đúng và nhịp nhàng với hơi thở, thì khí và huyết dẫn hỏa xuống theo, giúp thủy hóa khí theo cột sống đi lên mạch Nhâm-Đốc, âm dương sẽ được điều hòa. Người bị huyết áp cao lâu, đầu gối bị cứng khó ngồi, phải tập từ từ, nếu không thể tự đứng một mình, nên đứng vịn tay vào chỗ nào chắc chắn (như nắm cửa, lan can, thành giường..), hoặc cần phải vịn nhẹ 10 đầu ngón tay vào tường. Cuốn lưỡi, ngậm miệng, lưng thẳng, tập theo từng động tác sau:

Chữa cao huyết áp bằng bài tập đứng lên ngồi xuống

Động tác 1- Hít vào:

Nhón hai gót chân cao lên từ từ theo hơi thở vào.

Động tác 2- Thở ra:

Hai gót vẫn nhón, lưng thẳng, hai tay vịn tường, từ từ ngồi xuống theo hơi thở ra cho đến khi mông chạm vào hai gót chân mới hết giai đoạn thở ra. Nếu mông chưa chạm được vào gót chân là còn bệnh huyết áp cao và phong thấp làm cứng gân mạch chân đùi. Cứ tiếp tục hạ thấp xuống được bao nhiêu hay bấy nhiêu, vừa hạ xuống vừa thở ra từ từ, sẽ làm gân đùi mềm hơn, (nếu trong khi hạ xuống mà nín thở, đùi sẽ cứng không ngồi xuống thấp được), khi hạ thấp người cột sống lưng phải thẳng, không để lưng cong, hoặc khom xuống.

Động tác 3- Hít vào:

Gót vẫn nhón, lưng thẳng, tay vịn tường, đứng lên từ từ theo hơi thở hít vào, người thẳng như cũ, tiếp tục nhón gót lên cao mới hết giai đoạn hít vào.

Động tác 4- Thở ra:

Hai gót từ từ hạ chạm đất theo hơi thở ra, người đứng thẳng, rồi cho các ngón chân cong lên mới hết giai đoạn thở ra. Cong đầu ngón chân tạo thế mất thăng bằng cho ý tập trung để điều chỉnh lại thế thăng bằng cho cơ thể, bắt ý phải tập trung xuống dưới nhiều hơn để huyết áp xuống theo, khi cong ngón chân lên khí huyết sẽ chạy ra đến đầu ngón chân, làm mềm cổ chân và ngón chân, làm thông hai huyệt âm dương kiều mạch ở chân (Chiếu Hải, Thân Mạch) giúp cho thận hoạt động mạnh sẽ giảm nhiệt khí trong cơ thể.

Bài tập chữa huyết áp cao: Dịch cân kinh 4 nhịp

Khi đã tập quen bài tập 1, tay không cần vịn tường mới tập sang bài tập 2.

Bài tập dành cho người huyết áp cao này có 4 động tác, vừa luyện ý, vừa luyện thần, điều chỉnh cho hai tay thuộc dương, hai chân thuộc âm lên xuống hòa hợp, khi lên cao là lên dương, các ngón tay phải chỉ xuống đất là âm, khi ngồi xuống thấp là âm, các  ngón  tay  phải  chỉ  hướng  lên  trời  là  dương,  theo nguyên tắc trong dương có âm, trong âm có dương,thuận theo quy luật khí hóa của trời đất, vừa bảo toàn năng lượng, vừa tạo ra một lực khí hóa tự động (giống như khi hít vào là dương, phải tự động thở ra là âm, cứ một âm một dương thay đổi liên tục). Nguyên tắc ở hai bàn tay của bài tập này là ‘ âm thăng, dương giáng ‘, gồm 4 động tác sau:

Bài tập chữa cao huyết áp

Động tác 1- Hít vào:

Hai cánh tay song song thân người, cuốn lưỡi, ngậm miệng, khí hít vào, hai cánh tay thẳng nâng lên phía trước mặt độ cao ngang bằng vai, các ngón tay chỉ xuống đất, bàn tay mềm, không được căng cứng, bàn tay đang ở vị thế âm thăng, cùng lúc hai gót chân cũng nhón lên cao hết mức, hai động tác tay chân làm cùng một lúc theo hơi thở vào, khi xong động tác thì vừa hết hơi thở vào, ý điều chỉnh tinh-khí-thần để giữ thăng bằng cho chân, nên khí huyết phải xuống theo giúp cho mạnh chân, gối, các ngón chân và móng chân từ từ đỏ hồng lên.

Động tác 2- Thở ra:

Đổi chiều bàn tay các ngón tay hướng lên trời ở vị thế âm thành dương, lưng thẳng, vẫn nhón gót cao, khi thở ra từ từ ngồi xuống cho mông chạm gót, hai cánh tay tiếp tục hạ xuống kéo ra sau lưng, lúc đó mới hết một hơi thở ra, bàn tay lúc đó vẫn úp song song với mặt đất, các ngón tay hướng phía trước, bàn tay ở vị thế dương giáng.

bài tập đứng lên ngồi xuống cho người huyết áp cao

Động tác 3- Hít vào:

Đổi chiều bàn tay dương thành âm, gập bàn tay vào cổ tay, lúc đó lòng bàn tay hướng lên trời các ngón tay chỉ ra sau, bắt đầu hít vào từ từ, vẫn ngồi, kéo hai cánh tay ra trước nâng lên cao song song ngang tầm mắt, ngang bằng vai, khi tay dừng lại thì tiếp tục giữ lưng thẳng từ từ đứng thẳng lên, vẫn nhón gót cao, động tác tay và chân làm vừa xong mới xong hơi thở vào, bàn tay ở vị thế âm thăng như vị thế của tay ở động tác 1

Động tác 4- Thở ra:

Hai cánh tay đang ở song song trước mặt, ngón tay chỉ xuống đất, bây giờ đổi chiều bàn tay âm thành dương, lòng bàn tay hướng ra ngoài, ngón tay chỉ lên trời, bắt đầu thở ra từ từ cùng lúc hai cánh tay hạ xuống, gót chân hạ theo, tiếp tục kéo cánh tay ra tới sau lưng, lòng bàn tay lúc đó đang úp song song với mặt đất, các ngón chân nâng ngửa lên, tạo thế mất thăng bằng cho ý phải tập trung để điều chỉnh lập lại thăng bằng, lúc đó mới xong hơi thở ra, bàn tay ở vị thế dương giáng.

Các bài tập chữa huyết áp cao là để tăng cường và bảo vệ sự dao động của thần kinh được ổn định, huyết áp không bị xáo trộn, và giúp mau hồi phục sự quân bình âm dương của tạng phủ để có khả năng tự điều chỉnh huyết áp trở lại bình thường nhanh chóng.

Khí công y đạo chữa bệnh cao huyết áp

 

Khí công là gì

CÔNG là một sự chuyển hóa, do tập luyện thường xuyên, do tập trung ý theo dõi hơi thở và động tác, giúp cho sự khí hoá của tạng phủ hoạt động quân bình, đều đặn. Muốn sự chuyển hóa tốt phải nhờ vào KHÍ, và phải biết cách tạo khí. Theo khí công thì khí có 5 loại khác nhau trong cơ thể:

a-Tông khí:

Là khí tăng cường của phổi, có được tông khí  cần phải thở sâu, lâu, cho oxy chiếm tối đa dung tích của phổi, như các lực sĩ, võ sĩ, vì có tông khí mới tạo ra khí lực.

b-Nguyên khí:

Là khí lực bẩm sinh do cha mẹ truyền cho, là khả năng hoạt động của thận mạnh hay yếu. Chúng ta cũng có cách tập luyện để tăng cường bổ sung khí cho nguyên khí. Nguyên khí  còn gọi là Chân khí, chân khí bẩm sinh là khí tiên thiên, chân khí hậu thiên do ăn uống để bồi bổ sức khỏe, là khí dư thừa, đã dự trữ tích lũy trong cơ thể lấy được từ khí huyết tạo ra tinh, tủy, não, thay cũ đổi mới tế bào, tăng cường tuổi thọ.

c-Ngũ tạng khí:

Là khí lực tự nhiên của lục phủ ngũ tạng như tâm khí, tỳ khí, phế khí, thận khí, can khí. Ngũ tạng khí  tạo ra thần trong bộ ba tinh-khí-thần của đông y.

Bộ ba tinh-khí-thần này hòa hợp theo tự nhiên, bẩm sinh, nó hòa hợp được mạnh và bền chặt hơn do tập luyện, nó sẽ lập ra một chương trình hoạt động trong cơ thể chúng ta như sự hấp thụ, phân tích, tổng hợp, chọn lọc, phân phối, điều hành, để nuôi dưỡng phát triển và tăng cường bảo vệ cơ thể.

d-Vinh khí và vệ khí:

Chất liệu để tăng cường cho bộ ba tinh-khí-thần là tập luyện, và do khí từ ăn uống có được gọi là cốc khí (khí của ngũ cốc) để nó cho ra hai loại khí quan trọng khác là khí dinh dưỡng (vinh khí), và khí bảo vệ (vệ khí bao gồm hệ miễn nhiễm, hồng cầu, bạch cầu và hệ nội tiết).

Con người khỏe mạnh hay bệnh tật đều do tinh- khí-thần. Nếu sự hoạt động của tinh-khí-thần yếu kém,thí dụ chỉ hấp thụ được 10% khi ăn một tô súp có năng lượng 2000 calories, thì chỉ thu nhận được 200 calories, trong khi đó lại phải mất đi một số lượng calories để loại bỏ số dư thừa ra khỏi cơ thể không được hấp thụ, nếu không số dư thừa không chuyển hóa sẽ làm cho cơ thể bị bệnh, ngược lại một nông dân ăn cơm cà muối, hay dưa muối, mỗi bát cơm chỉ có 200 calories, nhưng sức hấp thụ nhiều và chuyển hóa nhanh, ăn 3 bát cơm còn thấy đói, ăn 6 bát mới đủ no, nếu hấp thụ được 70% thì cơ thể dung nạp được 840 calories, còn hơn một tô súp mà không thu nạp được bao nhiêu.

Chúng ta đừng tưởng ăn vào một chất đại bổ như sâm, nhung, linh chi hay các thức ăn uống khác như người ta thường nói, nó không nở bề dài chắc cũng nở bề ngang, thực ra rất tai hại. Thí dụ như đang bị sốt, sức hấp thụ 0% ăn vào sẽ ói ra ngay. Sự hấp thụ còn tùy thuộc vào nhu cầu của cơ thể theo quy luật khí hóa ngũ hành của tạng phủ. Thí dụ cơ thể cần mặn để sinh hàn, tăng thủy để khắc chế hỏa, mà lại ăn món cay để tăng hỏa, vệ khí sẽ bảo vệ cơ thể, nó tạo ra phản ứng ói mửa ra ngay.

Khi tập luyện khí công, bộ ba tinh-khí-thần   sẽ bền chặt và mạnh hơn, vinh vệ khí mạnh hơn làm cho tăng tính hấp thụ. Nếu chỉ uống thuốc mà không tập luyện khí công, bộ ba tinh-khí-thần càng suy yếu, sức hấp thụ càng giảm, đó là lý do tại sao ăn uống bổ và thuốc men đầy đủ mà vẫn suy nhược không khỏi bệnh.

Vì vậy, cách chữa bằng khí công luôn luôn phối hợp cả ba tinh-khí-thần, âm dương ngũ hành, cùng một lúc để điều chỉnh sự khí hóa của tinh-khí-thần lúc nào cũng được quân bình hòa hợp.

Tại sao mắc bệnh cao huyết áp

Chúng ta hãy quan sát một nhiệt kế thủy ngân ở ba mức độ khác nhau:

Mức trung bình, nhiệt kế chỉ 37,5 độ C, tỷ trọng là 1.

Mức thấp, khi thời tiết lạnh hơn, trọng lượng thủy ngân không thay đổi, nhưng thể tích thủy ngân co lại do lạnh, làm tỷ trọng tăng, lớn hơn 1.

Mức cao, khi thời tiết nóng hơn, trọng lượng thủy ngân không thay đổi, nhưng thể tích giãn nở do thời tiết nóng, làm tỷ trọng giảm, nhẹ hơn 1, nếu thời tiết nóng qúa, thủy ngân giãn nở vượt qúa thể tích chứa của ống thủy tinh sẽ làm cho ống thủy tinh vỡ.

Huyết áp của con người cũng như thế, số lượng máu trong con người cũng giống như số lượng thủy ngân, ống mạch máu giống như ống chứa thủy tinh, 37,5 độ C là thân nhiệt trung bình của một người.

Đối với con người, nếu thân nhiệt cao hơn nhiệt độ trung bình, đông y gọi là nhiệt, thấp hơn gọi là hàn. Nếu cặp đo nhiệt độ ở nách, ở miệng, ở hậu môn, mỗi nơi chỉ mỗi khác. Riêng nhiệt độ nơi bao tử lý tưởng trung bình hoạt động tốt, nhiệt độ luôn luôn 41 độ C, là nhiệt độ thích hợp làm mau rục thức ăn hóa thành chất bổ nuôi cơ thể, ở nhiệt độ này đông y gọi là thấp khí.

Đối với cây cỏ. thấp khí cần thiết để chuyển hoá hạt thành mầm, cây muốn tăng trưởng cần thêm yếu tố ánh nắng (nhiệt khí), có nước (hàn khí), có gió (phong khí, có khí khô ráo (táo khí). Mỗi loại khí có nhiệt độ khác nhau tạo ra công năng chuyển hóa khác nhau tùy theo giai đoạn như sinh, trưởng, hóa, thâu, tàng. Giai đoạn hạt nẩy mầm là sinh, mọc thành cây là trưởng, kết nụ ra hoa là hóa, thành trái là thâu, trái khô rụng xuống đất giữ lại hạt là tàng cho chu kỳ sinh nối tiếp. Những biến chuyển đó đông y gọi là khí hóa. Trước khi tìm hiểu nguyên nhân tại sao áp huyết tăng cao, chúng ta nên biết qua sự khí hóa là gì ? Sự khí hóa dựa vào hai yếu tố chính là THỦY và HỎA.

A-Sự khí hóa của thủy- hỏa đối với thời tiết:

Theo tỷ lệ tác động giữa mặt trời (hỏa), và nước biển (thủy), ở 5 mức độ khác nhau tạo ra 5 loại khí khác nhau trong 24 giờ.

Phong khí: Buổi sáng ánh nắng mặt trời chiếu xuống mặt nước biển yếu, nước biển bốc hơi nhẹ sinh gió mát tạo ra phong khí.

Hỏa khí: Buổi trưa nhiệt độ tăng sức nóng, nước biển bốc hơi mạnh làm nước cạn dần gọi là thủy triều xuống, đem theo khí nóng tạo ra hỏa khí.

Thấp khí: Buổi chiều, nóng của mặt trời tuy bớt nhưng nóng của nước biển bốc lên không đủ sức vượt lên cao để thành mây mà cứ luẩn quẩn sát mặt đất sinh oi bức, ẩm thấp gọi là thấp khí.

Táo khí: Buổi tối, đất còn nóng và nước biển cạn bớt, đất khô rút lại, không khí không còn ảnh hưởng của hỏa-thủy nhiều sinh khô ráo gọi là táo khí.

Hàn khí: Ban đêm, hoàn toàn không có hỏa khí, nước hết nóng trở thành lạnh, cộng với số nước do mây tụ lại thành mưa trả nước về cho biển gọi là thủy triều lên, thủy khí nhiều nhất tạo ra khí lạnh gọi là hàn khí.

B-Sự khí hóa của thủy-hỏa đối với mùa:

Quả đất quay chung quanh mặt trời ở 5 vị trí khác nhau tạo ra 5 mùa hợp với 5 loại khí:

Phong khí thuộc mùa Xuân mát mẻ, thời tiết như buổi sáng.

Hỏa khí thuộc mùa Hạ nóng bức, thời tiết như buổi trưa. Thấp khí thuộc mùa Trường hạ nóng ẩm thấp, thời tiết như buổi sau trưa đến chiều.

Táo khí thuộc mùa Thu khô ráo co rút, thời tiết như buổi chiều tối.

Hàn khí thuộc mùa Đông lạnh lẽo, thời tiết như ban đêm.

Dựa vào hiện tượng này Đông y rút ra kết luận: Xuân sinh phong thuộc mộc.(Muà Xuân cây cỏ mọc)

Hạ sinh nhiệt thuộc hỏa.

Trường hạ sinh thấp thuộc thổ.

Thu sinh táo thuộc kim (đất co rút nhiều chất, lâu năm thành quặng mỏ).

Đông sinh hàn thuộc thủy.

C-Sự khí hóa của thủy-hỏa trong con người:

Trong con người, hỏa khí nhờ ở qủa tim, thủy khí nhờ ở thận. Khí của tâm thận giao nhau nhờ ở thức ăn uống thuộc TINH tạo ra năng lượng và nhiệt lượng, Khí giúp tâm-thận hoạt động được phải nhờ vào hơi thở thuộc KHÍ, hơi thở lệ thuộc vào thời tiết khí hậu bên ngoài và sự biến động tình cảm, tinh thần bên trong  thuộc THẦN. Bộ ba tinh-khí-thần hoạt động đều đặn hòa hợp thì con người không bệnh tật, khi mất quân bình, mất hòa hợp sẽ tạo ra nhiều bệnh.

Nếu TINH do thức ăn từ ngoài vào cơ thể hợp với nhu cầu Tinh-khí-thần bên trong cơ thể đang cần, nó sẽ tạo ra sự chuyển hóa biến thành khí huyết nuôi da thịt, xương cốt, răng, gân, móng tóc, óc, tủy.., nếu không phù hợp nó tạo ra phản ứng chống đối để đào thải ra ngoài mặc dù những thức ăn uống ấy phân chất theo tây y là giầu chất bổ dinh dưỡng.

Nếu KHÍ bên trong cơ thể là khí của hơi thở và khí chuyển hóa của tạng phủ không thuận với khí bên ngoài là khí hậu, thời tiết cũng sẽ có ảnh hưởng không tốt đến sự khí hóa của lục phủ ngũ tạng trong cơ thể để chuyển tinh hóa khí, chuyển khí hóa thần.

Nếu THẦN trong cơ thể không được nuôi dưỡng bằng TINH, không được tăng cường bằng KHÍ đến từ hơi thở, từ sự chuyển hóa của tinh ra năng lượng, và không khí bên ngoài, thì thần cũng suy nhược, hoạt động điều tiết nội dược (hormones) bất bình thường sinh ra bệnh.

Chức năng hoạt động của thần là Ý, là cảm giác, giao cảm, phản xạ, hưng phấn, ức chế, vận động, đìều tiết hormones tạo ra các phản ứng hóa học cần thiết cho cơ thể bằng cách tự động vô ý thức, chủ động có ý thức và bán tự động do kích thích.

Thí dụ khi có thai, người mẹ sợ chất tanh, phản ứng tự nhiên của cơ thể sinh uạ mửa (phản ứng không có ý thức xen vào). Khi cơ thể kém tiêu hóa, bác sĩ khám thấy thiếu men tiêu hóa trong bao tử, cho uống men tiêu hóa active levure chẳng hạn để tạo ra phản ứng chủ động có ý thức xen vào làm cho bao tử tiêu hóa tốt. Còn bán tự động do kích thích huyệt nội dược làm hưng phấn chức năng tiêu hóa thì phản ứng thần kinh cũng tiết ra hormone làm tăng men tiêu hóa cho bao tử mà không cần dùng men tiêu hóa bên ngoài đem vào cơ thể.

Những phản ứng hóa học tự động vô ý thức, chủ động có ý thức và bán tự động do kích thích lại phần lớn lệ thuộc vào bên ngoài cơ thể là môi trường tình cảm, trình độ văn hóa, văn minh khoa học, nghệ thuật, phong tục, tập quán, thói quen.. ở mỗi người mỗi khác. Thí dụ như dân xứ nghèo lạc hậu, phong tục còn ăn bốc ở dơ, họ không sợ bệnh, do hệ miễn nhiễm (là THẦN) đã quen và tạo ra vệ khí mạnh, ngược lại chúng ta chỉ nhìn thấy cũng thấy ghê sợ và bị bệnh, nếu bị ép ăn như họ sẽ sinh bệnh nặng do ảnh hưởng của thần tác động xấu, ức chế thần kinh do sợ hãi.

Thần cũng có ngũ hành lệ thuộc vào những biến động tâm lý tình cảm: vui (hỏa), lo (thổ), buồn (kim), sợ (thủy), giận (mộc).

Bộ ba tinh-khí-thần bẩm sinh (tiên thiên) và do học hỏi (hậu thiên) đóng vai trò quan trọng trong việc tạo phản ứng hóa học trong cơ thể gọi là sự khí hóa. Theo tây y, thức ăn chuyển hóa thành nhiệt lượng calories, thành protide, glucide, lipide, và vitamines, chất khoáng.. Nhưng chuyển hóa được bao nhiêu, ít hay nhiều, thu nhận hay đào thải, theo đông y chúng đều lệ thuộc vào bộ ba tinh- khí-thần, vì mặc dù thức ăn giầu chất bổ, nhưng ăn không vui, ăn trong tủi nhục, giận hờn, chỉ nhét vào miệng cho đỡ đói, chẳng khác nào như bỏ đất vào miệng, sự khí hóa sẽ không chuyển hóa để thu nhận tối đa được, nếu ép ăn sẽ bị ói mửa sinh bệnh. Ngược lại các nhà nông quanh năm ăn cơm dưa muối, phân chất thành phần dinh dưỡng chẳng có gì mà họ vẫn khỏe mạnh hơn chúng ta, vì họ ăn với tinh thần vui vẻ như thi sĩ Tản Đà viết:’’ Cơm dưa muối khó khăn mới có. Của không ngon nhà khó cũng ngon. Khi vui câu chuyện thêm dòn. Chồng chồng, vợ vợ, con con, một đàn ‘’. Chúng ta phân chất thành phần dinh dưỡng trong cỏ khô cũng chẳng có gì, chỉ như rác, nhưng con bò ăn với tinh thần vô tư vui vẻ, thế mà cơ thể nó đã tạo ra sữa, máu, thịt. là những chất bổ dưỡng nuôi được con người.

Cho nên con người khỏe mạnh hay bệnh tật đều do bộ ba tinh-khí-thần điều khiển sự khí hóa tốt hay xấu. Nếu giúp cho sự khí hóa tốt bằng ăn uống hoặc dùng ngoại dược thì phải biết cái mà cơ thể đang cần  để hưng phấn hay ức chế thần kinh tạo ra phản ứng hóa học cần thiết, nếu không cơ thể tạo ra phản ứng xấu làm cho bệnh trầm trọng thêm.

Vì thế bệnh cao huyết áp xét theo quy luật khí hóa giữa thủy với hỏa trong cơ thể thì hai yếu tố này quá chênh lệch, không quân bình hòa hợp. Có thể hỏa nhiều hơn thủy do TINH ăn uống những chất cung cấp nhiều nhiệt khí, ít hàn khí, do KHÍ hoạt động của tâm khí mạnh hơn thận khí, do THẦN biến động bởi tâm thần, tình cảm thiên về lo nghĩ, sợ hãi, giận hờn, bực tức. Nếu lo lắng thì ăn không tiêu hóa, sợ hãi thì thận khí không hoạt động, giận hờn bực tức thì mộc sinh hỏa khiến tâm tánh nóng nẩy.  Khi hai yếu tố thủy-hỏa do sự khí hóa của tạng thận và tạng tâm bất bình thường thì khó có thể tìm ra nguyên nhân nào để điều chỉnh lại thức ăn thuốc uống cho phù hợp với nhu cầu mà cơ thể đang cần.

Nhưng điều chỉnh sự khí hóa thủy-hỏa bằng phương pháp khí công sẽ dễ dàng và có hiệu qủa. Vì Tinh- Khí-Thần trong cơ thể muốn khí hóa được tốt phải nhờ vào hơi thở tạo ra tông khí để tăng cường sự hoạt động của tinh-khí-thần, ngoài ra khí chuyển hóa thức ăn thuốc uống của lục phủ ngũ tạng có thể điều chỉnh được bằng huyệt để kích thích thần kinh bán tự động, để thần kinh tự điều chỉnh khí hóa lập lại quân bình của thủy-hỏa làm cho áp huyết được ổn định tự động.

Khí công khám bệnh cao huyết áp

Để tìm hiểu sự kỳ diệu của khí công tác động lên huyệt làm cân bằng sự khí hóa trong cơ thể như thế nào, chúng tôi xin cống hiến cho qúi vị cách tự khám và tự chữa bệnh cholestérol và bệnh cao huyết áp  cho chính mình và cho người khác theo phương pháp sau:

Có những vị đang điều trị bệnh cao huyết áp theo tây y thì biết chắc là mình có bệnh cao huyết áp, tuy nhiên cách thử xem mình có bệnh cao huyết áp hay không cũng dễ dàng ai cũng có thể thử được, không cần phải có máy đo áp huyết.

Thử cholestérol trên ngón tay giữa (thứ ba):

Để ngửa bàn tay trái tự nhiên, trên lòng bàn tay phải, dùng ngón tay cái của bàn tay phải gấp ngón tay giữa của bàn tay trái cho vuông góc ở đốt ngón ngoài.

Nếu mềm nhũn, bẻ vào không đau hoặc bẻ vào vuông góc cũng không đau là không có cholestérol. Nếu bẻ chưa vuông góc đã đau nhiều, không thể bẻ vào cho vuông góc được là có cholestérol ở động mạch, màng bao tim và trong máu.

Thử cao huyết áp trên ngón tay áp út (thứ tư):

Bẻ gập đầu ngón tay thứ tư bàn tay trái, chưa vào vuông góc đã bị đau là có bệnh cao huyết áp. Tùy theo đau nhiều là áp huyết cao nhiều, đau ít là áp huyết cao ít. Khi áp huyết đang phát triển thì trán nóng, mặt đỏ, đầu mũi đỏ, thở hổn hển, ưa cáu giận, la hét, bực bội, bàn tay nóng, có thể hơi ẩm mồ hôi. Có người mặt đỏ, trán đỏ, nhưng sờ vào trán mát là không có bệnh áp huyết.

Đau ngón tay thứ tư bên trái là số đo áp huyết đã cao hơn 140mmHg. Nếu đang dùng thuốc trị cao huyết áp, khi bấm vào có độ cứng mà không đau chứng tỏ rằng áp huyết còn, được ổn định do thuốc dãn ống mạch, thực sự áp huyết chưa xuống, chỉ cần một cơn giận dữ áp huyết sẽ lên đột ngột, khi té ngã sẽ đứt mạch thành liệt cứng,chi co quắp. Trường hợp đang điều trị bằng thuốc mà bấm ngón tay không đau, mềm nhũn, hãy coi chừng phải đi đo mạch lại, vì áp huyết đã tụt xuống thấp mà không hay, sắc mặt trở thành tái xanh, chóng mặt thiếu máu não, khi bị té ngã sẽ đứt mạch thành liệt, chi mềm nhũn.

Bẻ gập đầu ngón tay vào vuông góc có độ cứng mà không đau, là không có bệnh cao huyết áp.

Bẻ gập ngón tay vào mềm nhũn vô lực là áp huyết thấp, thiếu máu hay bị chóng mặt.

Thử xong hai ngón tay của bàn tay trái xong, tiếp tục thử hai ngón tay 3,4 của bàn tay phải.

Ngón  ba  của  bàn  tay  phải  bị  đau  chỉ  cho  biết  có cholestérol bên ống tĩnh mạch và màng bao tim.

Ngón tư của bàn tay phải bị đau chỉ cho biết số đo áp huyết số sau trên 90 mmHg.